hoofdfoto

hoofdfoto

26 november 2014

Brocante ... van Amsterdam naar Batavia

Ik heb eerder geschreven over de kist van ome Willem en de foto's, brieven en kaarten, die uit die kist tevoorschijn kwamen. In die kist zat ook een briefwisseling tussen mijn oud-oud tante Trijn Hartog en een vriendin van haar, die in 1900 emigreerde naar Batavia - Nederlands Indië.


Ik was onder de indruk van de foto's en de briefwisseling en besloot te gaan zoeken naar deze familie. Het zou toch bijzonder zijn om deze brieven en foto's te kunnen overhandigen aan het nageslacht van deze vrouw. Ik had een naam, brieven met aanknopingspunten, foto's, daarmee moest het toch lukken? Weken ben ik aan het speuren geweest, ik kwam steeds een stapje verder en dat motiveerde om door te gaan en uiteindelijk vormt zich dan een verhaal, een verhaal van een familie, van een gewone jonge vrouw, maar wel één die ruim honderd jaar geleden, al grote stappen maakte. Ik zal geen namen noemen, maar wil dit verhaal graag met jullie delen.


In 1889 reist een Oost Indisch ambtenaar uit Batavia, tijdens zijn groot verlof, naar Nederland. In dat jaar ontmoet hij een jonge vrouw van 19 jaar uit Amsterdam, waar hij zich in 1889 mee verloofd. Begin 1900 trouwen ze op het stadhuis in Amsterdam en enkele weken na het huwelijk scheept het echtpaar in op de ss Ardjoeno en vaart af naar Nederlands Indië.

Stoomschip Ardjoeno
Het echtpaar woont in Weltevreden, een wijk van Batavia die veel Europese inwoners kent. De man, geboren in Nederlands Indië en daar gestart als onderwijzer, maakte voor zijn huwelijk al de stap naar het het departement der Burgerlijke Openbare werken in Batavia, waar hij in de jaren die volgen carrière weet op te bouwen.

Hotel des Indes 1910, Welgelegen Batavia

In de brieven die m.n. betrekking hebben op de jaren tussen 1900 en 1910, lees ik over een jonge vrouw, ver van huis. Ze geniet van haar leven als getrouwde vrouw, woont in een mooi huis, maar mist familie en vrienden in Nederland. Ze hoopt zo dat haar vriendin Trijntje naar Batavia zal komen, maar uiteindelijk realiseert ze zich, dat het er niet van zal komen ....
De echtgenoot komt thuis voor de lunch en volgens de aldaar geldende gebruiken om te rusten, waarna de werkdag wordt hervat. De jonge vrouw houdt zich die eerste jaren bezig met het aansturen van hun personeel, in een land waar men een ander tempo hanteert door temperatuur en cultuur, dus dat is wennen. In 1902 wordt ze voor het eerst moeder, het echtpaar krijgt drie kinderen, twee zonen en een dochter.




Na 10 jaar dienst in Nederlands Indië, kreeg men een jaar verlof en in dat jaar reist het hele gezin naar Nederland.


Na een huwelijk van 19 jaar overlijdt de man. De echtgenote blijft nog 2 jaar in Batavia en keert dan terug naar Nederland. De kinderen studeren in Nederland en blijken alle drie affiniteit met het onderwijs te hebben.
De oudste zoon trouwt in Den Haag en keert met zijn echtgenote en broer terug naar Nederlands Indië. Daar trouwt de jongste zoon, vermoedelijk met de handschoen, waarna ook zijn echtgenote naar Nederlands Indië afreist. Ze stichten een gezin en bouwen een arbeidsleven op in Nederlands Indië, de één in het onderwijs, de ander eerst ook, maar die wordt later boekhouder bij één van de suikerfabrieken. De jongste zoon is naast zijn werk ook in de politiek actief.
Een jaar na het vertrek van de zonen, keren ook oma en haar dochter terug. De dochter blijft ongehuwd en vindt ook haar plaats in Nederlands Indië, eveneens in het onderwijs, daarnaast is zij actief in de padvinderij. De leden van het gezin, zwerven uit over Nederlands Indië.



Maar dan breekt in 1941 ook in Nederlands Indië de tweede wereldoorlog uit. De Japanners bezetten het land en sluiten de Europese bevolking op in kampen. De familieleden worden in verschillende kampen geplaatst, de kinderen bij hun moeders. Beide mannen worden gescheiden van hun gezinnen en als krijgsgevangen te werk gesteld in de spoorwegkampen. In 1943 sterft de oudste zoon, de jongste zoon in 1945 .... met het eind van de oorlog in zicht, net als oma en één van de kinderen van de oudste zoon.

De dochter en beide schoondochters keren na de oorlog met de kinderen, op de repatriëringsboten van het Rode Kruis, terug naar Nederland. En daar raakte ik het spoor kwijt......
Maar het beeld van die oma, van die vrouwen met hun kinderen in die kampen, gescheiden van hun mannen, wisten ze bijvoorbeeld dat hun mannen niet meer leefden? Het liet me niet los. Een gezin, verwoest door de oorlog. Alles is weg, familieleden, dromen, bezittingen, wat overblijft, zijn herinneringen.



Ik zocht door en uiteindelijk vond ik familieleden, waarvan ik zeker wist, dat het afstammelingen waren van de Nederlandse vrouw en kon ik afgelopen zomer de brieven en foto's opsturen naar de oudste achterkleinzoon. Hij houdt zich bezig met onderzoek naar de familiestamboom en heeft me laten weten dat zijn familie erg blij mee is met dit stukje geschiedenis.

Via hem kwam ik er achter dat er nog een kleindochter, een dochter van de jongste zoon, in leven is en met haar heb ik onlangs samen met mijn ouders kennis gemaakt en een bijzondere dag beleefd. We hebben verhalen uitgewisseld, foto's bekeken en geprobeerd ontbrekende delen van het verleden in te vullen. De kleindochter, inmiddels een dame van 79, is een spontane en geïnteresseerde vrouw, die nog nog volop in het leven staat. Ze is later in Nederland gelukkig getrouwd en werkte tot aan haar pensioen, vol bezieling, met jonge mensen in het onderwijs. Toch weer dat onderwijs ....

Hoe het jonge stel elkaar heeft leren kennen, hoe de jonge vrouw en mijn oud-oud tante elkaar hebben leren kennen, we weten het nog steeds niet ....
Voor wat betreft de vrouwen, lijkt textiel de bindende factor te zijn. De ouders van mijn oud-oud tante hadden een zaak in textiel en manufacturen in Wormer. De vader van de jonge vrouw was hoedenmaker, maar ook telegrafist bij de politie en haar moeder werkte als naaister. Misschien hebben de jonge dames dezelfde opleiding gevolgd, of samen gewerkt, als naaister of verkoopster in één van de opkomende modehuizen in Amsterdam? Misschien heeft de jonge vrouw zo ook wel haar echtgenoot leren kennen ...

Trijn en Hillegonda Hartog (mijn overgrootmoeder) geven naailes - Wormer 1903
De oorlog, de verliezen, de tijd in het kamp, het heeft ook in dit gezin zijn sporen nagelaten. De oudere generatie sprak niet over die tijd, men wilde niet terugkijken ... Van dichtbij hoorde ik van de kleindochter over het leven in het kamp, diepe indruk maakte dat op mij.
In Nederland zijn een aantal familieleden elkaar uit het oog verloren, het  kringetje werd klein en generaties later zit het nageslacht met vragen. Een paar jaar gelden zijn de kleindochter en de kleinkinderen van de oudste zoon pas met elkaar in contact gekomen en leren ze elkaar kennen. Dat betekent veel voor de kleindochter, die enig kind was.

Ik weet dat ik de kleindochter blij heb gemaakt, met het beetje informatie dat we haar konden geven. Zij heeft haar oma gekend heeft, haar foto's en brieven zijn voor haar dan ook bijzonder en het maakt me dankbaar dat ik daar aan bij mocht dragen!

Met liefde gedaan!
Gr. Agnes

02 november 2014

Brocant Frans Mosterdkistje

Afgelopen week bij de themaweek van Emmaus in Jistrum toch weer iets moois gevonden. Een oud Frans mosterdkistje. Hier word ik zo blij van.


 
 Moutarde Fin, om precies te zijn.



En het staat weer gezellig. Heerlijk al die vakjes en nog genoeg lege vakjes om te vullen ....

Groeten Agnes